Welcome to my dreams

CHIBAI

Thanks for visiting my page. Most of the writings are in Mizo (Lusei/Lushai/Duhlian) [a native language of Mizoram], but there are also some english postings written by me and my good friends. I do hope that they are of some value to you in your daily journey of life. You can check out all the writings from this link:

Contents (Thuziak awmte)

The postings are categorized into five labels, which can be seen at the end of each posting. If you want to get a view of all the postings labelled under that category, you can do so by clicking it at the particular label name. The labels are:

# English Articles
# Mizo thuziak (Lusei Articles)
#Other Language Articles ((Hindi/ Bengali/ Mizo: Hmar/Paite/ Kuki/ Lai/ Mara)
#Informative (Hriat Zauna)
#Mind Bogglers (Ngaihtuah peih te tan)
#Songs (Hla)/ Poems (Chang)/ Quotations (Thusawi)/ Skit

Ka page-a i rawn len luh ve avangin ka lâwm e; sâp awng leh mizo awnga kei leh ka thiante thuziak bakah thil tangkai tur nia ka hriat te ka târ chhuak ve nual a, midangte tâna thil hlâwkthlak tak a nih hi ka thil duh leh thlahlel ber a ni. Thuziakte chu he link aang hian i en thei ang:

Contents (Thuziak awmte)


Kan ram leh hnam tluchhe mêk hi ka vei ber mai a ni a. Politician tha leh fel te chu an awm nual ang, mahse kan political system hi a corrrupt tawh a, mi pahnih khat thatin awmzia a awm lo, a system tawp hi thlak a ngai a ni. halai, ram leh hnam hmangaih tak tak te hi infawmkhawma bloodless revolution siam a hun ta. Kawng lehlamah kan politician te hi dem ngawt theih pawh an ni lo... Ram leh hnam hi hmangaih hi a ul a, i lo hmangaih ve a nih chuan an dinhmuna ding thei turin i inpeih em ka unau?? I ramin a ko che... Ram hruaitute puih theihnaah puih an ngai, puih theihloh chinah tih tur neia kan inhriat chuan ti ang u...

Pu Keivom pawhin tihian a sawi hial a: Ram le hnam ta dinga tu am a na martar chang: lu latu am a lu lak? Pawlitiks khawvela chu, voisuna chawimawia um kha a zingah khaihlumin a um thei a, voisuna tuolthattu Barabbas kha suolna nei lo Isu aiin insuo a ni daih thei bok. Voisuna “hossana’ tia lawm luttu rawl kha a tukah ‘Kraws-ah hemde rawh’ tiin a’n thlak thut thei. Voisuna martar chang kha a tukah tuolthattua puong a ni thei. Voisuna hel hmang le tuolthattua ngai kha a zingah zalenna suolsuoktu, hnampa a hung ni thei bok. Chu ngirhmun tar langna, Robert Browning hla phuok, College kan kai laia kan inchuk ‘The Patriot’ châng tawpna tlar hmasa tak “Thus I entered and thus I go!” ti lai tak khah kha ka zuk hriet suok vang vang chu tie! Ngaituo a suksei ngei.

Ram leh hnam tân enge tih theih i neih ??
[Zoram/Zogam ( not only Mizoram, but a 'Greater Mizoram', the land of the Zos, Zofate chenna ram zawng zawng) thar i siam ang aw...

Zofa - Doesn't matter if you are a resident of Mizoram or if you are a half-blood, as long as a drop of Zo blood flows through your veins... you are my brothers and sisters...

"Lung lungrual zain aw,
Ram kanhnam duhdaw in maw?
Tlangkhatin tlangdang thliar dan lo;
Hnamkhat le hnamkhat cawimawi in,
Zo nunmawi lungrual tein,
Sumtual run rem tlang uh si.
"


Mizoram mi ni loin thlahpawlh pawh ni la... Zothisenin a bual chhung che chuan thlahtu thuhmun kan ni e ka unau..

Zofate hi kan inzarpharh zau ve tawh a, Khawthlang ram changkang deuh zawka awm te phei hi chuan min rawn la hre ve thin angem aw ka ti fo thin. Mahse khawiah pawh awmin enganga mi hlawhtling niin kan ram leh hnam hi ngai loin inhre mah ila kan thisen zunzamah Zothisen a luang tlat si avangin tunge kan nih hi i theihnghilh lo ang u.

"Aw i pianna zolei gam, Etlawm sa'ng e,

Aw a etlawmsa zuun lai leng;

Paakbang in hong lun diing a, Tul lou diing hi,

Aw a etlawmsate giabang zuun lai ni."

Ram tana martyr te hming a dai tawh dawn si lo a, hangtharte chakna petu an ni zawk ang.


"Ram le hnam ta dinga mi tlawmngai hai le
Hringna chen lo inhlantuhai leiin,
Ei hnamin par ang vul ni la nei ngei a ta,
An sakhming thangthar lai mawi zuol a tih.
"

A tawp ber atan, kan rinna tifamkimtu, chung Pathian nung pakhat dik tak kan neih hi hre rengin kan nitin (minute tin) hun i hmang hin ang u. Sualna kan nei theuh e; mahse hat tum mi chuan hma a sawn a ni tih hre thar leh bawk ila.

"Engtiknge Sappui nun ngai lo rengin,
ka nghakhlel, kan lenna hun tur chu...."

Samuel Lalrozama Hmar (Sammy)

s/o Dr.Thangchungnunga

sammywalker@rediffmail.com

sammylrza@gmail.com

ace_of_samz@yahoo.co.in

Mob: +91-9886447684

+91-9612732554


Friday, May 28, 2010

Mizo: EIZAWNNA - Avaition Industry


KAM KÊUNA:
Thailand mi pakhat pawh hi sap pa hian a zawt a, “thil zawng zawng hi in ei vek mai a, ei loh te hi in nei ve em?!” a han ti a, chupâ chuan “a thlâwk thei chiah hi chuan thlawhtheihna (aeroplane ) tih loh hi chu kan ei vek mai awm e a,” a lo ti a… Chu thlawhtheihna hmanga eizawnna awm thei te chu kan han thlîr ho dâwn a ni .

Khawvel thang chho zelah chhungkaw chawmna’n kawng thar a rawn in hawng zel a. Chutiang thil thang chho zela thang chak tak mai chu Aviation Industry hi a ni.

Tunah hian Civil Aviation bik kan thlir ho dawn a ni.Defence lam chu lo dah tha phawt ila.

LINE HRANG HRANG TE:

I.Pilot: Pilot ni tur hian stage thum kal tlang a ngai a:
A zir chhung hi thla 18 atanga kum 3 inkar a ni.
1.Student Pilot License(SPL):
Eligibility: i.Class 10
ii.kum 16 chunglam mi nih tur a ni.

2.Private Pilot Licence (PPL):
Eligibility:i.Class 10
ii.kum 17 chunglam mi.
iii.SPL written test pass tur a ni
iv.Darkar 50 a thlawk (flying experience) tur a ni.

3.Commercial Pilot Licence(CPL):
Eligibility:i.Class 12 pass.
ii.Kum 18 chunglam mi ni tur a ni.
iii.A hmaa licence pahnih te khi a pass tur a ni.
iv.Darkar 250 (flying experience) a thlawk tur a ni.
Pilot zir man hi a to hle a, a lo berah nuai 10 tal a ngai ani CPL nei tur hian.
Zirna school hrang hrang a awm a,chungte chu hemi website atang hian a zawn theih ani- www.dgca.nic.in

II.Aircraft Maintenance Engineering:
Eligibility: i.Class 12 ah Physics, Chemistry leh Maths mark lakkhawmin 50% hmuh ngei ngei a ngai.
OR
ii.Diploma in any branch of engineering.
A zir chhung hi kum 3 a ni tlangpui.

He line hi a dangdai hle a,licence course tho ania Pilot ang deuhin,zir chhuah pawn Diploma emaw Degreee emaw hlan ani lem lo,License paper exdam chhoh zel tur a ni.
Paper pathum a awm a,chungte chu-
a.Paper-I:Aircraft Rules and regulations.
b.Paper-II:Aircraft General Engg. & Maintenance Practices.
c.Paper-III:Airframe,Engine,Electrical,ionstrument,Radio/Navigation-khawi emaw ber hi ziah tur ani.

Paper pathum pass hnu hian Basic Aircraft Maintenance Engineering Licence (BAMEL) pek tur a ni a, chumi hnuah experience thlawhna chi khat bika neih hnuin Paper –IV exam leh tur ania,chu chu pass leh chuan A.M.E. tia koh theih an ni.

Institute hrang hrang a awm a,approval line hrang hrangah pek an nia a,entirnan –Engine leh Airframe (thlawhna te )- ah te ,electricals ah te etc. Chutiang atanga zir chhuak te chu Aircraft Technician tia koh theih a ni.

Tin, line hrana exam pek leh duh chuan experience bituk sa awm chu neih belh leh zel a ngai ani ,entirnan,thlawhna te engine (Piston Engine) a licence ziak thei chuan a lian (Jet Engine)-a a ziah leh duh chuan thla 18 experience a neih belh a ngai ani,a awmzia chu thlawhnaah khan training angin emaw thawk pah pawhin a awm theih a ni, chutiang zelin.

Zirna school hrang hrang a awm a,chungte chu hemi website atang hian a zawn theih a ni- www.dgca.nic.in


III.Cabin Crew:Heihi Air hostess leh flight attendant kan tih ang hi ania,mipa leh hmeichhe tan a tih theih ve ve a ni.
Eligibility: i.Class 12 pass
ii. Kum 18-27 inkar
iii.San zawng: Mipa-167cm chunglam
Hmeichhia-154cm chunglam
(A aia tlem te pawh airlines thenkhatah te chuan an la ve fo)
iv.Sap tawng thiam tak ni tur a ni
v.Nupui/pasal la nei lo ani tur a ni.
vi.mit that lam a tlem berah 6/24 a pahnihin a ni tur a ni.

Airlines thenkhat chuan direct in an la a ,an train nghal a,institute thenkhat, kum khat chhung zirna te pawh a awm ve, chu chu Diploma course a ni, entirnan Frankfinn institute te.
.

IV.Enginering (B.Tech/B.E. & B.Sc in Aeronautics/Aerospace):
Eligibility: Class 12 pass (Science stream-Physics,Chemistry & Maths)
A course zir chhung hi Engineering emaw B.Sc dan ang bawkin Engg tan kum 4 ani a,B.Sc. tan kum 3 a ni.
University hnuaiah College thenkhat a awm nual a ,lut thei tur chuan All India entrance test emaw university in test an siam te pek a ngai a ni, entirna’n AIEE te…

Hei bakah hian Aeronautical Society of India (AESI) chuan exam a conduct ve thin a,correspondence pawhin a zir theih ani,chu chu B.E./B.Tech nen intluk a ni.
Eligibility:Class 12 pass (Science Stream-Physics ,Chemistry & Maths , 50% ,za a sawmnga ,subject tinah hmuh theuh a ngai).

V.Research ,Design & Development:: Aviation field a Ph.D la duh te tan heihi kawng awm chu ani.
Eligibility: i.First class bachelor’s degree in engineering.
OR
ii.First class Master’s degree in Science.
Hei bakah hian heng qualification neite hi duhsak bik an ni ang:
i.M.Tech/Ph.D degree nei te.
ii.Tawng thenkhat-French, Chinese, Japanese leh Russian thiam te.

Organisation thenkhat research tih theihna te chu-gas Turbine Research Establishment (GTRE),Aeronautical Development Establishment (ADE), Aerial Delivery Research & Development Establishment (ADRDE), Aeronautical Development Agency (ADA), National Aerospace Laboratories (NAL).


VI.Air Traffic Controller: Hemi te hna hi airport ah thlawhna lo tum tur leh thlawwk chhuak tur vel thu pek ani ber mai.
Mi an lak dawn chuan National Newspaper hrang hrang bakah Employment news/Rozgar Smachar-ah te an chhuah thin ani.
Line hnih a awm ve a:
1.Superintendent ATC:
Eligibility: i.Kum 25 hnuailam
ii.Degree in Science with Physics or Maths (minimum 60% aggregate)
OR
iii.Diploma(Eletronics Engineering)
Training chhung hi kar 15 (15 weeks) ania,Civil Aviation Training Centre ,Allahabad a neih tur ani.

2.Manager ATC:
Eligibility: i.Engineering degree emaw a tlukpui(Electronics/Telecommunication/Radio),
60%
ii.Graduate with Pysics as one of the main subjects, 60%
Training chhung hi kum khat (1 year) ania,Civil Aviation Training Centre,Allahabad a neihntur ani.

VI.Support /Services:Hei hi Airport a hna chi hrang hrang awm thei te ani.
Eligibility: Class 12 pass
ii.kum 18-25 inkar

 Airport Manager
 Public Relations Officer
 Commercial Superiontendents & Assistants
 Flight Handling Officers
 Crew Schedulers
 Ticketing & Reservation Staff
 Tourist Information Centres
Heng bak hi thil dang tam tak a la awm,logistic lamah te ,Quality Control lamah te etc. ec. ,mahse kan han thlir ho tak te hi a pui zualte chu ani.

EIZAWNNA LAM:
Sawi tawh ang khan Aviation industry hi industry thang chak tak a ni a, tin hlawh sânna ber pawh a ni hial a ni. Airlines awm tawh sa Indian Airlines te, Air India te, Air Sahara te, Jet Airways te leh Air Deccan te bakah a thar a rawn awm belh zel a-Spice Jet,Paramount,Kingfisher leh Go Air te, a dang ppawh la rawn awm belh zel tura ngaih a ni tun hnai maiah.

A.M.E. senior post te’n, thlawhna lianah –Air Bus ,Boeing etc. ho phei chuan Rs.60,000-Rs.1,50,000 inkar an hlawh a, training lai pawn Rs.30,000 an hlawh a ni. Thlawhna te ah chuan hlawh pawh a tlem ve deuh.

Pilot pawhin thlawhna lianah chuan training laipawn Rs.60,000-80,000 te an hlawh a,nuai chuang a lak luh theih a ni.

Tin Air hostess te pawhin five digit salary (sîng chuang) chu an la vek ani training zawh atang chuan .

A tlangpuiin Aviation line-ah hian Rs.5000 vela tan ani thin a, amaherawhchu, experience hi a pawimwh ber a, experience neih tam hnu chuan industry zawng zawnga hlawh sang ber pawl a ni

Mizo te hian kan la bawh vak lo a he line hi, Pilot te ,engineer te leh air hostess kan neih ve te pawh kut zungtanga chhiar theih lek kan la ni a, chuvangchuan he line tha tak hi Engineer pangngai leh M.B.B.S. tih leh ngawt mai ai chuan luh chilh ve tan ila a tha khawp ang, kan mizo unaute lo thawk tawh pawh a titha pawl an ni ve zel a, Pathian zarah; khawchhak lam unau te pawh an tam (a bikin Meitie leh Naga mi); chuvangchuan midang pawhin kan theih loh na bik tur a awm lo a ni.

Amaherawhchu he line hi line dang ang lo takin rilru leh tih tak zeta tih loh chuan awmze nei lo a ni a, tui tak tak leh mi taima tak nih loh erawh chuan tih chi ani leh si lo, Pilot te A.M.E. ah te pawh poass mark chu 70% vel daih a ni. Mahse kan Pathian rinchhana huai taka tumruhna nen kan kal zel chuan Zofate hi engmahin min dal thei lo ang.

[He thuziak hi CHHINLUNG MAGAZINE vol.17-a sawihona column, "zofate tana eizanna tha" tih topic-a ka ziah a ni a; Aviation industry-a lutin Aircraft Maintenance Technician te kan lo nih ve hnu hian ka ngaihtuah thin a, Mizopa mechanic tha tak mai thluak hi thlawhna siam nan a lo tangkai ve dawn a ni tih hi. Tan lain kawng thar lamah hian han zuang lut zel teh ang u Zofate hi. - Samuel Lalrozama Hmar]

Mizo: EIZAWNNA - Martial Arts


KAM KÊUNA:
Martial arts kan tih hi hre lo pawh kan awm lo ang. Mizote’n kan hriat lar ve dan chuan Kung fu hi a ni tawp mai a, a dik ber awm e, Kungfu hi ‘Martial arts zawng zawng rawn chhuah na pawh a ni rêng a. Bruce Lee-an film industry hmangin a rawn ti lar a, tunah Jacky Chan te, Jet Li te leh midang dang ten an rawn ti lar mek zel bawk a ni.

Han sawi fiah zuai zuai ila a tawi zâwngin, Martial arts tih chuan thil pahnih a keng tel a, Martial tih chuan indona lam emaw tharum thawha inbeihna lam a hawi a, Art tih chuan awmze nei thiamthil chi khat a kâwk a ni. Chuvang chuan Martial Art chu indona emaw insualna emaw atâna hman tangkai tura thiamthil awmze nei mawi tak tihna a kawk thei ang chu. A lo chhuahna ber nia hriat dan chu tuna India rama Kerela hmuna art chi khat Kalaripayattu an tih, lalte’n invênhimna’n a an zir thin, vawiin ni thleng pawha an la zir chu Buddhist monk pakhat Bodhidarma chuan a zir ve a, an sakhua thehdarh turin China ram a kal zui a, chuta an monk te dinhmun chhiat zia chu a han hmu a, an sakhaw theh darhna’na an kalna turah leh an mahni invawn that zêlna’n a zirtir ta a, tichuan Shaolin temple atang chuan Kung fu chu a lo piang ta a ni.

He kung fu atang hian thil dang tam tak a rawn piang chho ta zel a, kung fu nen inkaihhnawih miah lo martial art te pawh a awm ve a, ram hrang hrangin an mahni traditional martial art an nei deuh fur a ni, a bik takin Asiatic countries ho hian.

Martial arts tam zawkah hian a lâm (dance/forms) kan tih mai , pre-arranged form, an tih ang hi a awm deuh vek a, tawng hrang hrangin sawi dân a dang nuk a, Kata te an tia Japanese ho in, Korean hovin Hyungs te, Poomse te an ti vet hung; chutiang zelin. A tlangpuiin martial arts ho hi Belt system-a kalpui ani deuh vek a, Japanese leh Korean art ho hi a ni bik a, amaherawhchu tam tak belt system a kal lo a awm teuh tho. White belt atanga intanin Black Belt hi a sâng ber a ni a, Black Belt hnuah chuan 1st Dan, 2nd Dan tiin a kal chhova, 9th Dan thleng a nih theih ani, 10th Dan hi chu a art hmuchhuaktu (founder) te chauh a nih theih . Thenkhatah chuan a sang ber hi Red belt te a ni thin. Tin Muay Thai ah chuan belt aiah lu hrên (Mongkoon ) hman a ni a, black belt ai hi Red mongkoon a nit hung. Belt rawng te hian awmzia a nei theuh a, sikul kal chho angin a sawi theih awm e, black belt a lo thlen chuan degree a lo nei a a graduate in sikul tea ma pualin a lo hawng thei ta tihna a ni. Style chi khat, Taekwondo (ITF) pawha n hman, a belt kal dan bi khan tarlang mai mai ila:

1. White – Boruak/engmah ni lo/tharlâm
2. Yellow – thlai chî entîrna
3. Green –Thlai chu a lo thang chhuak ta tih entirna.
4. Blue – Chu thlai chu vân lam panin a chho zel a ni tih entirna.
5. Red- Hlauhawm entirna/mahni invêng thei tawh.
6. Black- Thihna hi thil tawpna a nih angin thil dum hian a entir theih a, a tawp thleng tawh entirna.

Sawi ngai loin martial artist te chu artist chi khat, thiam thil nei an ni ta reng mai a, hei hian hringnun zinkawngah mi a pui nasa thei a ni, thiamthil neia inhriatna leh thil thar zira hlawhtlinna (belt promotion leh competition a medal lak) petu pakhat a ni tlat, sikul naupang rau rauah pawh hlutna nei bik an ni ta reng mai. Discipline vawngtu tha tak a ni bawk. Tin, midang aiin an hrisel bik tlat mai, ei inang rau rauah.

STYLE HRANG HRANG SAWIFIAHNA:
Mipui mimirin kan hriat lâr zual ho chauh han sawi ta thuak thuak ila, point te tein:

1. TAEKWONDO - Heihi Korean art a ni a ,a awmzia chu kut leh ke hmanna art tihna ani,tichuan “Do” tih telna re re hi chu art of discipline,mahni inthunna, tihna a ni.

Heihi tunah chuan Olympic sport ani tawh a, Competition rules-ah chuan kawng achin chunglam a inkhawih theih a, lu leh nghawngah a hnek theih lova,hnungzangah point a awm lo,a tam zawk chu ke a inpet ani.

He art ah hian Khawvel pum huap federation lian deuh deuh 2 a awm a-World Taekwondo Federation (WTF) leh International Tawkwondo Federation (ITF).

2. KARATE: Heihi Japanese art ani a, a awmzia chu ‘the way of the empty hand’ (kut lawng a insual)

A rawn chhuah na tak chu Okinawa thliarkar atangin ania, Japanese ho in an awp lai khan zalenna sual nan he insualna chi khat hi an hmu chhuak ta a ni. Hmanrua te pawh an zir tel ve , a îk takin-Bo(long stick), nunchucks (twin stick), kama (sickle), Sai leh tonfa te.Hen’ng hmanraw zirna hi Kobudo tia sawi a ni.

Hei pawh hi Olympic sport a ni tawh a. Style hrang hrang a awm a ni, mi hrang hrang hmuh chhhuah 100 dawn lai a awm tawh - Shotokan, Kyokushinkai, Shorin Ryu, Goju Ryu, etc. etc..
Competition rules ah chuan in knock out khawpa na lutuk a inkhawih phal ani lova,inpet leh inhnek theih ani a,pawh let leh zat zat tur ani,pakhatin point a hmuh chuan referee in a titawp anga point a pe anga ticuan an chhun zawm le ang.

Khawvel pum huap Federation lian tak pakhat olympic pawm a awm a,chu chu World Karate Federation (WKF) a ni. Hei hian style 4 pawm a nei a ,chung te chu: Shotokan, Wado Ryu, Goju Ryu, Shito Ryu.

3. JUDO: Hei pawh hi Japanese art ani,mahni invenhimnana zir thin jujitsu an tih atanga Jigaro Kano in a siam chhuah a ni.
1964 atang khan Olympic sport ani ve tawh ani.Weight system,inthenna hrang hrang pariat (8) a awm ani.

Competition rules ah chuan inpaih thluk leh leia inman beh phal ni a,tin intihtlawm theih ani bawk ani.

4. KUNG FU: Heihi kan hriat lar ber Chinese art ani a,Style tam tak a awm a,chung zinga lar ber chu Shaolin kung fu hi ani awm e.Hmanraw chi hrang hrang zir bawk ani.
Style hrang hrang hming te chu – Wushu,Wing Chun,Taichi Chuan, Hung Gar, Animal styles-Tiger ,Crane, Leopard, Snake, Dragon ,Monkey ,Praying Mantis etc. etc.

5. MUAY THAI: Hei hi Thai Boxing tia kan hriat lar bawk,Thailand ram atanga rawn chhuak a ni .

Olympic Council of Asia in a pawm tawh a ,Asian Games ah pawh telh tawh ani.

He game hi a hlauhawm hle a,art dang ang lo takin khup leh kiu hman uar hle ani.Competition rules ah chuan inman beh te ,in hnek leh inpet te leh inpaihthluk te phal ani.

6. KICKBOXING: He game hi western lam atanga rawn chhuak ani a, U.S.A. ho tihchhuah ani deuh ber

Style hrang hrag atangin technique lâk khâwm a ni a,taksa puma inhnek leh inpet ani deuh ber.

Khawvel pum huap federation hrang hrang a awm a.Chung zingah chuan ,World Federation of Kickboxin(WFK) hnuaia awm Asian Federation of Kickboxing(AFK) chu Olympic Council of Asia in a recognize tawh a,Asian games lo awm leh turah telh tur ani.

7. NINJUTSU: Hei hi Japanese art ania,naupang ten kan hriat lar em em Ninja ho hi hemi art zirtute hi an ni.

He art hi thil dang ang lo takin sport martial art a thlurbing ve theih loh ani a,a lo awm tan na pawh mi thah nan a ni a,assasins kan tih ang,mi that tura rawih theih ang chi an ni thin Ninja te hi.A ruk taka zir thin ani.

Tunlai chuan Martial arts dang ang bawkin mipui hnenah tih lar ani ta a,India ramah pawh Hyserabad leh Mumbai ah te zirna a awm ve nghe nghe.

He art ah hian thil chitin reng an zir a,hmanraw awm thei zawng zawng zir bakah leh rilru sawizawina nasa taka beih thin a ni.

EIZAWNNA LAM:
He’ng lo te pawh hi thil dang tam tak a la awm a kan sawi seng kher loving- Jeet Kune Do, Jiujitsu, Savate, Capoeira etc.. A tuichilh mi tak tak tan chuan eizawnna tling pha a ni a martial arts te hi.S ports dang ang lo takin mahni chauh pawhin tha taka inchherchhuah theih a ni.

India ramah ngei pawh eizawn nana hmang an awm ta nuk mai, Association te an han hawng a, branch hrang hrang te an hawng a, World body atangin recognition a lak theih zel a, thla khatah Rs.20000 aia tam hailût te pawh an awm ve ta.

Mizoramah ngei pawh mi thenkhat chuan eizawn nan an hmang ve ta, School hrang hrangah te an hawng a, chu mai bakah veng hrang hrangah te club an hawng bawk a, mahni tuina a nih phei chuan a tluk a awm lo a ni. Tin, hun pum pe lo te pawhin, kar khata vawi thum emaw zing leh tlai tin emaw chauh zirtir te pawhin side-income tha tak a ni thei. A hmei a pain a thawhchhuah theih. Sorkar pawm a nih hcuan sorkar suma zinchhuahna chance te a ni a, scholarship lakna chance te leh sorkar hna chelhna chance tha tak te a la ni zui bawk.

Tin hei mai bak hi a tih theih a, hriat angin football school te an hawng a, chutiang bawk chuan residential school te pawh hi hawn ve nise. Ngawr taka zirlai zir mai bakah martial arts tha taka inzirtirna hi awm thei se, a tha khawp ang.

He field ah hian Mizo ten a bik takin chance kan ngah hle a,hnam huaisen kan lo ni bawk nen,bakah weight category a khelh zel chui ani bawk si a.

Khelh rei hnuah ,fight tam tak lak a,world level te thlen hnuah phei chuan Professional ah a luh theih a, chutiang thleng tura in train tur chuan India-ah pawh Coach kan nei ve zut ani. Professional chinah chuan price fight ani tawh a, entirnan a chak zawkin one million dollars lo ni ta se a chak lo zawk pawn half vel tal a nei thei dawn a, tel zawng zawng chuan pawisa an hlawh vek dawn a ni.

Mizoramah pawh coach tha tak tak kan nei a, Pu K.Hrangzuala-Muay Thai & Kickboxing, Pu C.Dosavunga –Karate, Pu C.Sawma – Taekwondo, Pu Dailova-Wushu, pu Makhuma-Kickboxing & Shaolin Kungfu, Judo lamah te pawh etc. etc. Heng mi te hi ka hriat chian ve te an ni a, international level coach tling pha an ni a, Zofate kan van nei hle a ni,an hnenah theih tawpin training te i la zel ang u. Phai a awm kan nih pawhin, kan zawn peih phawt chuan zirtirtu an awm zel mai, chumaibakah tunlai hun changkângah internet hmangin hriatna tam tak a hailuh theih ta.

Pathian ring chung zelin huai tak leh chhel takin ram leh hnam hmasawn nan ke i pen zel ang u. Zofate hi vaiho zawng zawng pet khu luih a,international level players tling pha zak kan ni tih hi i hre nawn leh ang u….

[He thuziak hi CHHINLUNG MAGAZINE vol.17-a sawihona column, "zofate tana eizanna tha" tih topic-a ka ziah a ni a; Martial arts khawvel chu ka lo dai zau ve ta hle a, India ram mai bakah khawvel a zirtirtu tha tha te hnuaih te pawh ka lo zir ve ta. Chuvangchuan Zofate hi kan duai lo ni tih ka hria a, He line-ah hian hma kan sawn nasa thei a ni tih hi hre nawn leh ang u - Samuel Lalrozama Hmar]

Mizo: EIZAWNNA - Film Industry


KAMKÊUNA:
‘Lemchan khawvelah kan chêng’ te an ti fo thin, tin ‘he khawvel hi dawhsân (stage) a ni a,a chhûnga chêng mihringte hi lemchang tute kan ni e’ tih tea sawi pawh a tam.Ani reng tak bawk a , a lem chang thiam apiang hi kan vannei a nih ber mai tawh hi.Chû lemchan khawvel chu tifiah turin mi tam takin lemchangin hun an lo khawhral bawk a, kum tam tak kal ta atangin drama chan te an lo uar chho a, hun a lo changk6ng zela film industry te a lo ding ta a nih hi.

Tunah phei chuan India rama industry lian ber pakhat a lo ni ta.Mi tam takin an tha leh zung sêngin an hun zawng zawng an khawh ral a, eizawnna tlâk a ni emawni le tia inzawh châng pawh kan nei maithei.E! tehreng mai ,tuna kan Indian film stars thenkhatte hi India ram mi hausa ber te zinga tel pha an awm ta nuk mai.

ZORAM DINHMUN:

Mizoram han thlir ta ila, hun lo changkâng chho zelah film industry pawh a rawn changkang chho ve ta ,a rawn thang chho ve ta zel e.Tunah phei chuan film corporation te leh association hrang hrang te pawh a lo ding ve ta hial, khaikhawmtu lian tak- M.F.P.A. te leh a dang te a lo awm ve ta.

Entertainment khawvela kan thang chho zel hi a lawmawm hle a ni. Music industry chu sawi ngai loin a changkâng tawh hle a, khawvel hmun hrang hrang pawha fak hlawh hialin Zofate kan lo ding chhuak ta.Tunah film lam kan rawn ti chho ve leh tan.

Amaherawhchu Zofate hi kan vannei hle a, critics kan tam a, kan thatlohna lai te kan insawi peih a, thatna lam ai hian diklohna hi kan hmu lian thin a, than chhoh zelna’n a tha khawp mai, a insiam that zung zung theih a  . A tawi zawngin, insawisêl kan peih hle. Chuvangchuan kan film industry thang chho mêk pawh hi mi tam zawk chuan kan sawisel nasa a, tih tawp mai pawh duh te kan awm hial tea hriat a ni.

Ni e, a ni tak meuh mai, kan la changkâng lo a, experience te kan la nei tha lo a, chu mai bâkah a zirna hmun atanga zir chhhuak pawh kan nei tlem. Chumai bakah kan siam chhun tam zawk te kan fimkhur lo a, kan taima tawk lo a, hun leh sum indaih loh bawk nen, insual thenkhat phei chu hindi movie aia lemin kan chhuah tep mai zel, zahpuiawm takin kan chhuah leh mai ta thin a nih hi. A tam zawk hi chu hnam dang lo thlir ve atân pawh a zahthlak hle, kan hnam min ti mualpho lek lek te pawh a awm ta nual mai.

Chutiang chu a lo ni ta a, kawng lehlam atangin han thlir ve ta thung ila, kan film siamte hi an fakawm angreng hle a, experience leh hmanraw tha tak tak pawh nei lo in camera te reuh te nen kan inveh kual ve den den a film puitling kan rawn chhuah ve mai zel a.Tin, kan uluk chho ve zela, tui tak tak te kan awm chho a, film changkang leh hnam dang te nen pawha thlîr ho atana zahthlak loh tak tak a rawn awm chho ta. Promoters te pawh kan ngah tan

EIZAWNNA ATAN!!:
Kan music promoter lâr tak, kan chhuan em em pu C.Dina hian a rawn ti tha hlein ka hria a, promotion lamah. A thusawi pakhat ka hre reng thin a, tunhma , anni hunlai a ni ang chu, kha chuan zâi mite miin an hmusit a, an zai dân te zirin an kal dânte an zir khum vel thin a ni awm a, amaherawhchu vawiin niah chuan Mizoram music industry chu a changkang tawh hle a, kan zaithiamte pawh kan ngaisang a, kan hlut tawh a, kan ngaihven berte an ni tawh hial a, a tha lam zawnga an tih dân zir te kan chîng ta zak a ni.

Chutiang bawk chuan he film industry pawh hi a la nih ve ngei ka beisei a, a ni ngei bawk ang Pathian zarah.Theih tawp chhuahin han bei chho ila, a zirna hmun tha zawk phai lamah te han zir ila, acting, directing, editing leh a dang dang te nen, tichuan eizawnna taktakah a hman theih ani tih hi kan la hai emawni chu aw..

Mahni tawng ngeia lemchan han thlir tur awm chu en a lo nuam bîk hle a ni tih hi hai rual a ni lo. Tunah hian zofate hian, sawi lang chuang si lo hian, kan rilruin kan vei em em a, engtiknge film industry puitling lo din a, film changkâng tak tak engtikah nge a lo chhuah ang, tiin kan thlir a kan nghak thup a ni.Chuvang chuan he line hi Mizorama thang chho mek niin, a tui mi tan chuan sum tam tak lak luh theihna a ni.Chumi tur chuan thiamna sâng zawk bel ngam ila, India ramah zirna tam tak a awm a, certificate course te, Diploma te,Bachelors Degree lakna te leh Masters Programme zirna te pawh a awm teuh a ni. Tichuan huaisen takin i kal ngam ang u, mangan laia tanpui vartu hnai reng Pathian chu hre reng chungin.

[He thuziak hi CHHINLUNG MAGAZINE vol.17-a sawihona column, "zofate tana eizanna tha" tih topic-a ka ziah a ni a; keini pawhin film chu hlawkna lam aim lo in mahni idea te pho chhuahna'n kan siam ve naw naw a, nakin huna hlawkna nei ngei tham leh hnam dang te pawhin an sawi hat tham khawpa film rawn siam chhuak an awm hun hi ka nghakhlel a ni. - Samuel Lalrozama Hmar]

Mizo: HRISELNA


1. Nitin Breakfast hi ei ngei ngei tur ani. Cereals lampang hi ei tam a tha a, carbohydrates, vitamins leh minerals te a tel a ni.

2. Mut tam hi kan taksa tan a thain, kan mamawh vek a, mahse, mut tlai leh thawhtlai a tha lo.

3. Tomato eitam hian Prostate cancer mipa tan a veng thei ani, Lycopene a tel avangin.

4. Pomegranate juice in tam hian heart attack a veng thei.

5. Oral rehydration therapy siam dan: Tui lumah chi tlem leh chini 1 tea spoon telh.

6. Kawthalo i neih chuan curd leh butter milk in rawh.

7. Zun thlum tan chawei hlim hlawla thei ei aiin chaw ei loh kar (between meals) a ei hian blood sugar level a veng.

8. Cher i duh em? Tui lum no khatah 1/2 lime tui leh khawizu 1 tablespoon telh la in thin rawh. Thisen tifaitu tha tak a ni bawk.

9. Naupang khawsik leh khuh tan khawizu tuipawlh pek hi a tha.

10. Chaw ei lai, chaw ei hma darkar chanve leh chaw ei hnu darkar khat ral hma chuan tui in suh ang che. Tin, zanriah ei hnuah darkar 3 tal mu loin meng ang che. Chaw ei kham veleh zung la, minute 20 vel tal kalkual thin rawh.

[He thu hlawmkhawm hi ka thian tha em em, MADAWNGA HAUHNAR-in,Bangalore mizo Weekly official newspaper BMA AW (Vol. XVI, Issue No.48, 28th Feb 2010)-a Editor a nih laia a chhuah a ni. Lo zawm ve chhin teh, i tangkaipui maithei a nia ka unau. – Samuel Lalrozâma Hmar]

Mizo: TIHTUR (mission)


Kristian te hian tihtur tam tak kan nei a, tihloh tur pawh tam tak kan nei. A zavai chuan sawi sen pawh a ni lo. Mahse ‘Tihtur’
lian tak pakhat kan nei tlat. Bible ah hian chu chu a inzam khat tlat a, a tir atanga Pathian in mihring fate ‘Tihtur’ a lo ruat chu a ni. Saptawngin ‘Mission’ emaw ‘The great commission’ (Thupek ropui) te pawh an lo ti a. Chu chu eng dang nilovin ‘Midangte leh thilsiam te tan a malsawmna’ nih hi a ni.

Pathian hian a thilsiam zawng zawng te hi a hmangaihin a duat em em a. Mihringte pawh ama anpuia siam kan nih angin inkungkaih/inlaichin tawn tlat tura siam kan ni; Pa leh Fapa leh Thlarau Thianghlim hi Pathian pakhat tih hial a inkungkaihna nghet nei an ni si a. ‘The lone ranger’ ni tura siam kan ni lo. He inlaichin tawnna hi Pathian leh mihring, mihring leh mihring, mihring leh thilsiamte inkarah sual avangin a lo chhe ta a. Mahse Pathian thiltum chu a ngai reng si! Malsawmtu Pathian chuan mal min sawm reng a, chu malsawmna chu keimahni chauh ni lo, midangte leh thilsiamte tan pawh a ni. A tirte atangin Adam leh Evi kha thu a lo pe daih tawh a (Gen 1:28); Nova te (Gen 9:1-3), Abrahama (Gen 12:2,3) hnenah tawngkam dang deuhvin a hrilh leh a, a hnam angin Israel fate tihtur pawh kha, chu mai te chu ani. Pathianin hnamdangte aia a hmangaih bik vang a ni lo. “...Mal pawh ka sawm ang chia...tin, nang malsawmna ni ang che!”(Gen 12:2). He thu bawk hi Isua Krista khan tawngkam dang deuh bawkin a zirtirte, kohhranho hnenah a nemnghet leh ta a ni (Mat 28:18-20, Mk 16:15-20).

[Sual hi chi hnih a awm a, ‘tihloh tur tih’ sual leh ‘tihtur tihloh’ sual, a tha lo ve ve ani.]

Chanchintha malsawmna kan dawn hi, midangte leh thilsiamte hnenah kan hlan chhawng tur a ni a; chu chu Kristiante ‘Tihtur’ bulpui ber pakhat chu a ni. He ‘Tihtur’ hi Pastor, Upa, missionary leh rawngbawltute chauh tih tur a ni lova, Pathian mite zawng zawng tihtur a ni. Sual hi chi hnih a awm a, ‘tihloh tur tih’ sual leh ‘tihtur tihloh’ sual, a tha lo ve ve. I malsawmna dawn kha midangte’n engtinnge a zar an lo zo ve le? He thu hi indemna thinlung kan neih nan a ziah a ni lova, ‘Tihtur’ chu kan tih theih nana min fuih thar tu atana ziah a ni zawk e.

[He thuziak hi Bangalore-a kan awmpui, Pu JOSIAH L.RALTE, YWAM missionary, midante tana inpe zo em em mai-in,Bangalore mizo Weekly official newspaper BMA AW (Vol. XVI, Issue No.48, 28th Feb 2010)-a Jt.Editor a nih laia a ziah a ni. Nangin i tihtur hi i ti ve em le ka unau. – Samuel Lalrozâma Hmar]

Mizo: TATTOO leh body piercing chungchang Bible-in a sawi dan


Israel fate chu Thuthlung hlui hunah chuan danin hetiang hian thu a pe a, “Mitthi avangin in taksa in zai tur a ni lova, in intial tur a ni hek lo: Kei hi Lalpa chu ka ni” (Lev. 19:28). Tun huna ringtute chu Thuthlung hlui danin a phuarte chu kan ni tawh lo deuh nachungin (Rom 10:4; Galatia 3:23-25; Ephesi 2:15), ringtute hnena chutiang ang thil tilo tura thupek erawhchu a lo awm tawh ngei chu a ni. Thuthlung tharah erawh chuan chutiangin ringtu chuan tattoo a siamin a siamlo tur a ni tih lam engmah a sawi tawh lo.

Pathianin a lawm ang em, tha a ti ang em tih lampang hi kan in enna tur chu a ni ngei anga, A duhzawng titura siam kan nih avangin. Tattoo siam leh body piercing lamah chuan, enchhinna tha ber tur chu kan chhia leh tha hriatna tha leh thiang tak a hmanga, Pathian hnena a malsawmna kan dil tlak leh a ropuina atana a hmantlak a nih leh nih loh thil lam hi a ni. “Chutichuan in ei pawhin, in in pawhin, in tih apiangah pawh, Pathian ropuina tur hlirin ti rawh u” (I Kor. 10:31) tih ziak kan hmu a. Bible chuan tattoo emaw vun kilh (ti tawh mai ang) (body piercing) chungchangah engmah khapna chuang min hrilh lo a, chutih laiin Pathian nung ringtu Kristian te chuan hetiang hi tih a pawilo a ni tih a sawi bawk lo ani.

Ringtute kan nun kawnga pawimawh ber pakhat chu a mawi hnai, a tawk chiah lam hi a ni. Kan Bible chuan mawi hnai taka inchei turin min duh (I Tim. 2:9). Mawi hnai taka inchei chu kan taksa khuha a tawk chauh a inthuam hi a ni mai awm e. Heta a mawi hnai kan tih hi midangte mit la tak zawng a inchei tihna lam a nilo. Takse lang tam lutuk te, taksa thla lang chiang lutuk te, mak danglam taka inthuam leh insiam te hi Bible-in mawihnai a tih chu a nilo ang. Mi tupawh, mawi hnai taka a inchei chuan mite mak tih leh enduh zawngin a inchei ngai lovang. Tattoo leh vun kilh (body piercing) chuan midangte mit a la hma em em a, hetiang zawnga ngaihtuah chuan, incheina mawihnai tak chu a nilo a tih theih ang.

Kan Pathian thuin chiang taka a sawi loh, thil kan tih dawn a kan buai rilruk thin ‘hei hi Pathian duhdan a ni ang em aw’ ‘Pathianin tha a ti ang em aw’ ‘hei hi ti ta ila a tha ang em aw’ ti te a kan ngaihtuah buai deuh thin thil reng reng chu tih loh mai hi a him ber zawk a ni. Rom 14:23 ah chuan ‘Amaherawhchu ringhleltuin a ei chuan rinnain a ei loh avangin thiam loh a chang a ni; engpawh rinna lova tih chu sual a ni si a’ tih ziak kan hmu.

Kan hriat reng atana tha chu kan taksa mai pawh nilo, kan thlarau te hi Pathianin a tlan tawh a, keimahni ta niloin Pathian ta a ni. I Kor. 6:19-20 thu kan chhiar chuan, tattoo leh body piercing lam chanchin chiang takin min hrilh lo na a, kan tihtur dik erawhchu a sawi a, ‘A nih leh, in taksa chu, in chhunga awm Pathian hnen atanga in hmuh Thlarau Thianghlim in a ni tih in hre lo em ni le? Mahni ta pawh in ni lo va, mana lei in ni tawh asin, chuvangin in taksaah chuan Pathian chawimawi rawh u’ a ti. He thu ropui tak hian kan taksa chunga kan tihtur emaw kan kalna tur kawng emaw chu min hrilh chiang a ni. Kan taksa hi Pathian ta a nih si chuan tattoo leh body piercing kan tih hmain A phal ngei a ni tih kan hriatchian hmasak ngei a tha ang.

Mi kan inhniala ngaihdan hrang tam tak a awm a, Pathian duhzawng a nih leh nih loh kan hriatchian theih siloh, chu thil chu tihloh a tha ber mai.


[He thuziak hi ka thian tha em em, MADAWNGA HAUHNAR-in,Bangalore mizo Weekly official newspaper BMA AW (Vol. XVI,Issue No.52,28th March 2010)-a Editor a nih laia a chhuah a ni. Ngun taka ngaihtuah zui atan ni se. – Samuel Lalrozâma Hmar]

Mizo: MIZO MIZIA thavaklo lai


Thil tha lam sawi hi a tha a, a chhe lam kan sawi fo hian mi a siamtha lutuk lo. Mahse, tun tum chu kan hmaah darthlalang hungin i han in en lawk teh ang. Mahni thatlohna miin an sawi hian rilru a nuam lo duh khawp mai a, mahse chu chu kan chakna lakna tur a ni si.

1. Fimkhur lo leh ngaihsam em em mi kan ni: Mizote hi kan fimkhur tawk loin kawng engkimah kan ngaih a sam viauin a lang. Zirna lama admission buaipui kawngah te, hna lamah te pawh, kan fimkhur tawk lo nasa a ni.

2. Zakzum, ngawichawi leh tawng tlem: Kan zirna hmun emaw hnathawhna hmunah emaw te hian kan zakzumin kan ngawichawi em em mai a. Kan thil tih theih leh hriat rengah te pawh hian kan tawng tlemin kan sawi tha duhlo riau thin. Hmasawnna tur min dal lian khawp mai hei hian.

3. Mahni insit ching mi: Mahni inrintawkna hi kan tlachham em em mai a. Kan thil tih theih tam tak pawh kan tihloh phah fo. Mahni insitna neih hi thil thalo tak a ni. Chapo ni siloin mahni insit loh tur.

4. Thil tha leh tha lovah pawh midangte tihdan kan entawn hma em em: Mite neih ang neih ve tum tlatna te, an tih dan anga tihve tum tlat nate hi a thing. Khawvelah hian mi pakhat i ni tih in hria la, i pawimawh hle a ni tih in hre rawh. Midang nun ang mai mai a nung tur chuan in phal suh. Mahni nun bakah khawsak dinhmunin a tlakchhiat phaha, a zahthlak.

5. Ngaihsam leh thil chik lo, thil lakzam ching mi kan ni: Thil tam tak, pawimawh tak tak te ‘ni mai mai rawh se’ ti a pal liam mai kan ching. Kan dikna rengah pawh buai kan peihloh avang leh hmalam hun kan thlir tawi em avangin kan tlawm zawk duh fo. Hnam fimkhur lo tak kan nihna a lang tlat. Eng chu nge tha ang le? Dilchhuta, fimkhur taka thil kan ngaihtuah thin a tha hle.

6. Midangte ring hma em em mi kan ni: Hnamdang ngat phei chuan min bum nasa thin a nih hi. Buma awm thin te hi Pathian ringtute tih atan a mawilo, sual chi khat a ni zawk hial thei ang.

7. Dawhtheihna tlachham leh pumpelh duh mai mi: Thusawi reite hi kan ngaitheilo em em mai a. Kalkhawmna hmuna chhuah chhen te…

8. Hnamdang biak hreh mi tak kan ni: Kan zingah hnamdang an awm reng pawh hian kan tawngin kan inbe reng thin, tihchi reng lutuk loh.

9. Fiamthu kan duh lutuk mah mah: Thuho mai mai kan nuih pui vak vak a, kan awmkhawm hlek chu kan uang viau thin. Nuih vak vak te hi a atthlak na hun leh hmun a awm.

10. Kan chetzia a muang hret: Mizote hi kan tawng a muan vang nge ni kan thil ti vel reng reng hi kan che a muang deuh vek.

[He thuziak hi ka thian tha em em, MADAWNGA HAUHNAR-in,Bangalore mizo Weekly official newspaper BMA AW (Vol. XVI,Issue No.52,28th March 2010)-a Editor a nih laia a chhuah a ni. Ngaihtuah zui atan ni se. – Samuel Lalrozâma Hmar]