Welcome to my dreams

CHIBAI

Thanks for visiting my page. Most of the writings are in Mizo (Lusei/Lushai/Duhlian) [a native language of Mizoram], but there are also some english postings written by me and my good friends. I do hope that they are of some value to you in your daily journey of life. You can check out all the writings from this link:

Contents (Thuziak awmte)

The postings are categorized into five labels, which can be seen at the end of each posting. If you want to get a view of all the postings labelled under that category, you can do so by clicking it at the particular label name. The labels are:

# English Articles
# Mizo thuziak (Lusei Articles)
#Other Language Articles ((Hindi/ Bengali/ Mizo: Hmar/Paite/ Kuki/ Lai/ Mara)
#Informative (Hriat Zauna)
#Mind Bogglers (Ngaihtuah peih te tan)
#Songs (Hla)/ Poems (Chang)/ Quotations (Thusawi)/ Skit

Ka page-a i rawn len luh ve avangin ka lâwm e; sâp awng leh mizo awnga kei leh ka thiante thuziak bakah thil tangkai tur nia ka hriat te ka târ chhuak ve nual a, midangte tâna thil hlâwkthlak tak a nih hi ka thil duh leh thlahlel ber a ni. Thuziakte chu he link aang hian i en thei ang:

Contents (Thuziak awmte)


Kan ram leh hnam tluchhe mêk hi ka vei ber mai a ni a. Politician tha leh fel te chu an awm nual ang, mahse kan political system hi a corrrupt tawh a, mi pahnih khat thatin awmzia a awm lo, a system tawp hi thlak a ngai a ni. halai, ram leh hnam hmangaih tak tak te hi infawmkhawma bloodless revolution siam a hun ta. Kawng lehlamah kan politician te hi dem ngawt theih pawh an ni lo... Ram leh hnam hi hmangaih hi a ul a, i lo hmangaih ve a nih chuan an dinhmuna ding thei turin i inpeih em ka unau?? I ramin a ko che... Ram hruaitute puih theihnaah puih an ngai, puih theihloh chinah tih tur neia kan inhriat chuan ti ang u...

Pu Keivom pawhin tihian a sawi hial a: Ram le hnam ta dinga tu am a na martar chang: lu latu am a lu lak? Pawlitiks khawvela chu, voisuna chawimawia um kha a zingah khaihlumin a um thei a, voisuna tuolthattu Barabbas kha suolna nei lo Isu aiin insuo a ni daih thei bok. Voisuna “hossana’ tia lawm luttu rawl kha a tukah ‘Kraws-ah hemde rawh’ tiin a’n thlak thut thei. Voisuna martar chang kha a tukah tuolthattua puong a ni thei. Voisuna hel hmang le tuolthattua ngai kha a zingah zalenna suolsuoktu, hnampa a hung ni thei bok. Chu ngirhmun tar langna, Robert Browning hla phuok, College kan kai laia kan inchuk ‘The Patriot’ châng tawpna tlar hmasa tak “Thus I entered and thus I go!” ti lai tak khah kha ka zuk hriet suok vang vang chu tie! Ngaituo a suksei ngei.

Ram leh hnam tân enge tih theih i neih ??
[Zoram/Zogam ( not only Mizoram, but a 'Greater Mizoram', the land of the Zos, Zofate chenna ram zawng zawng) thar i siam ang aw...

Zofa - Doesn't matter if you are a resident of Mizoram or if you are a half-blood, as long as a drop of Zo blood flows through your veins... you are my brothers and sisters...

"Lung lungrual zain aw,
Ram kanhnam duhdaw in maw?
Tlangkhatin tlangdang thliar dan lo;
Hnamkhat le hnamkhat cawimawi in,
Zo nunmawi lungrual tein,
Sumtual run rem tlang uh si.
"


Mizoram mi ni loin thlahpawlh pawh ni la... Zothisenin a bual chhung che chuan thlahtu thuhmun kan ni e ka unau..

Zofate hi kan inzarpharh zau ve tawh a, Khawthlang ram changkang deuh zawka awm te phei hi chuan min rawn la hre ve thin angem aw ka ti fo thin. Mahse khawiah pawh awmin enganga mi hlawhtling niin kan ram leh hnam hi ngai loin inhre mah ila kan thisen zunzamah Zothisen a luang tlat si avangin tunge kan nih hi i theihnghilh lo ang u.

"Aw i pianna zolei gam, Etlawm sa'ng e,

Aw a etlawmsa zuun lai leng;

Paakbang in hong lun diing a, Tul lou diing hi,

Aw a etlawmsate giabang zuun lai ni."

Ram tana martyr te hming a dai tawh dawn si lo a, hangtharte chakna petu an ni zawk ang.


"Ram le hnam ta dinga mi tlawmngai hai le
Hringna chen lo inhlantuhai leiin,
Ei hnamin par ang vul ni la nei ngei a ta,
An sakhming thangthar lai mawi zuol a tih.
"

A tawp ber atan, kan rinna tifamkimtu, chung Pathian nung pakhat dik tak kan neih hi hre rengin kan nitin (minute tin) hun i hmang hin ang u. Sualna kan nei theuh e; mahse hat tum mi chuan hma a sawn a ni tih hre thar leh bawk ila.

"Engtiknge Sappui nun ngai lo rengin,
ka nghakhlel, kan lenna hun tur chu...."

Samuel Lalrozama Hmar (Sammy)

s/o Dr.Thangchungnunga

sammywalker@rediffmail.com

sammylrza@gmail.com

ace_of_samz@yahoo.co.in

Mob: +91-9886447684

+91-9612732554


Tuesday, October 9, 2012

Mizo: TUALTE VANGLAI

THUMUHNU

TUALTE VANGLAI
(kum 1800…… )

Tunlai chuan Tualte Vanglai han tih hi, thil awm lo lutuk, fiamthu nuihza siamna emaw tih a awl thei hial atawh awm e. Mahse thil awm tak tak, awmze nei leh pawimawh fe a ni.

Lal ropui Vanhnuailiana khua a ni a Tualte hi, a vanglai chuan ropui dan chi hrang hrang a nei:

1. In tam tak awmna khua a ni. In sangkhat (1000) a awm. Tun hmaa Mizoram khaw lian lo awm tawh Dungtlang (in 3000 awmna) leh Selesih (in 7000 awmna) aia a ropui na chu Dungtlang chu lal pathum, Buara, Huliana leh a pa Bulpuia awp a ni a; Selesih pawh Sailo la Kawlha hoa lal pasarih awp a ni. Tualte Vanglai erawh lal pakhat hnuai a ni.

2. Pasalṭha hmingthang leh lar tak tak awm tamna khua a ni. Vana pa (Thangzachhînga), Chawngduma, Tawkthiala, Zampuimânga, Darphuka, Chhunkeua, Zabiaka, Darbuta, Chalkhenga, Darkuala, Darruma leh Keikawla te an awm.

Naupang infiamnaah pawh an indo lema, pasalṭha lema changin, “Vana pa ka tlang ngai lo,” “Chawngduma ka tawlh ngai lo,” tiin an inbei lem ṭhin.

Tualte Vanglai tawp na chhan chu Mizorama thil rapthlak tak lo thleng Mautam hmasa ber vang a ni, kum 1861-ah (mautam hi a hnu 1911 leh 1956 –ah a thleng leh). Hmun hrang hrangah an kal darh ta a, Vanhnuailaian paw’n Lungdup a pan. An ngaihtu sawiin “Tualte Vanglai chuan” tiin an sawi ṭhin a. a ropui thei em a, a hunlai hmu ve lotu tan chuan a awihawm loh zawk a, chuvangin mite’n fiamthua dawt sawina’n an hman phah ta a ni.

“Tualte vanglai chuan fur chhe lai berah pawh feh kal hmasate kal laia diak leh nal em em hi a kal hnunhnungte thlen meuh chuan a lo vaivut hman vek tawh a, a khu ram ram thei a ni,” tih te hi mipui tamzia sawina a ni a, a hunlaia an sawi tak tak a ni a; heti ang deuh hian fiamthu dang te a rawn piang chho zel a ni. Mizo history tiropuitu leh timawitu tling tak erawh a ni lawi si Tualte vanglai hi.

(Source: Mizo lal ropuite – Tribal Research Institute, Dept. of Art & Culture, Govt. of Mizoram)
(Pic source: miyzone blog)

Mahni ram leh hnam history hria a aṭha lai vawngnung zela, a ṭha lo lai aṭanga inzirtum mi chu mi ropui a ni ṭhin si a….

Mizo: POLITICS KA KHELH VE A NGAI !!



"Kan ram hruaitu dik lo tak mai pakhat, mipui chanai eizotu kan that a, a aiawh turin a ṭhutphah chu amah ang vekin a rawn luah leh a, chupa chu lo that leh pawh ni ila, amah ang vekin an rawn luah leh zel tho ang a lalna te chu... Chuvangchuan a system zawk hi a ni mawhpuh tur chu...

"Kan ram inrelbawldan kalphung hi thlak danglam phawt a ngai a ni. Kawng lehlamah chuan KEI hi chu system chu ka nih a ngai a ni. Rama rao thusawi hi a dik a ni, political power hi silai power aiin a chak zawk a ni. chu chakna chu ka neih a ngai a ni. Kan ram siamṭha tur chuan a fawng chelhtu ka nih a ngai a ni. Kawng thar ka zawh a ngai. Tun aṭang chuan a hnung aṭangin ka bei tawh lo ang a, a hma aṭang ngei-in huai takin ka bei tawh ang..."

_________________________________
He thu hi Paritala Ravindra (పరిటాల రవీంద్ర)(August 30, 1958 – January 24, 2005) sawi a ni. Ani hi Paritala Ravi tia hriat lar a ni a, Andhra Pradesh mi a ni. A pa leh unaupa chu anmahni party mi leh sate'n itsik vangin an thah hnu-in phuba a la ve a, local gang war hun rei tak a chhuak nghe nghe. An khaw MLA (a pa chu chupa PA chu a ni ṭhin a) leh midang te pawh a that. Chanhai leh rethei rahbeha awm te pawhin a hnenah an harsatna te an thlen ve ṭhin underground-a an awm lai chuan.

Tichuan Telugu film star N. T. Rama Rao ("NTR") chuan March 29, 1983 khan ram siamṭhatna'n party thar Telugu Desam Party chu a din a, Ravi pawh a sawm ve a, chuta a rilru siamna ṭawngkam chu a ni ka tarlan hi. Tharum leh thuziak leh sawi mai ai chuan mahni ngei kan ṭhatlai huna politics-a zuanluh ṭulzia a hrechhuak. Ravi hi cabinet minister a ni chho hial a, Member of Legislative Assembly (MLA) atan pawh Penukonda constituency, Anantapur district, Andhra Pradesh-ah ṭum nga lai thlan nawn a ni a, kum 2005 khan amah hawtute'n an that.

Engpawh ni se, nakkum inthlan a lo hnai a, kan ram ṭhalai ram hmangaihtute hi kan ding chhuak ve dawn lo'm ni? Tu emawin ram hmangaih vangin party thar te pawh an rawn din a ni thei, din lo pawh a ni thei, a ti hlawhtinga tihlawhtlinglotu chu ṭhalaite kan ni. Mahni ngei pawh politics-a zuanluha kan hna te kalsana ram leh hnam tana thawk tura inpuahchah pawh a va hun ta em! KEI hi ka tel ve a ngai a ni politics-ah hian, sawiseltu mai ni lo-a Politics-a kan zuanluh ngam a hun ta lo maw ṭhalaite hian?

Mizo: MIZO NATIONALISM



Ram buai vang khan tawrhna hrang hrang thlengin thihna a thleng nasa a, fahrah leh hmeithai an pung a; Asia khawmualpuia la awm ngai lo khawkhawm a nih bakah economy, kohhran leh zirna zawng zawng chhe vek khawpa siam a nih kha. Chutih lai-in mi tam takin “Pathian leh kan ram tan”  ti-in Mizo hnam tan hian mi 2470 zetin nunna an hlan a, mi 907 la sengkhawmloh an la awm bakah he movement avang hian mi 447 zetin ram tui lei lo-in an awm phah a ni. Vawiin chu 'Martar-te ni' a ni bawk a, Mizo nationalism kan lo tih ve fo hi keima mimal ngaihdana kalpui dan tur ka han sawi ve mai mai ang e:


Mizo nationalism hian hnam dang huat leh hmuhsit leh enhniam a keng tel lo a, hmangaihna vanga hnam dang nupui/pasal neite endawng a keng tel hek lo. Pi leh pute aṭanga kan rochun Zonunmawi, tlawmngaihna leh thil dang dang tunlaia kan hman theihte kan awmna apianga vawn nun leh Mizo hnam kan nihna intheihnghilh loh lam a ni zawk.

Hna kan thawk emaw lehkha kan zir emaw pawh ni se, a tiṭha ber nih kan tum tur a ni a, kan ni lo a nih pawhin kan taihmakna chuan mite mit a tlung tur a ni. Keimahni vanga Mizo hming a lo ṭhat chuan Nationalist takin hnehna aw kan puang thei chiah ang. Inkiltawih taka awma midang tihdan pawm duh hauh loh aia hnam dangte mithmuha ṭha taka nun leh kawm thiam, an thiltih leh chindan te zah der saka ṭhiana siam a, Mizote chu an lo fak zawk theih hi a ni Nationalism chu.

Pathian nung ringtu kan nihna tilang chunga khawtlanga theihtawk chhuahtute, hmelhriat ngai pawh ni lo sum leh tha hmanga ṭanpuia hun khawhral te ngei hi an ni Nationalist chu. Hnam dang kawppui neih loh chu duhthusam, nei an lo awm a nih chuan tih tlangnela Mizo socciety-a khung luh ve a, an kalzelna pawha kan hnam channchin a ṭha zawnga an sawitheihna hi a ni nationalism chu.

Chhungkua a hmingṭhat chuan thlahte pawh rin an kai a, a hmingchhiat chuan thlahte thlengin an hmingchhia. Chuti ang bawkin hnam dangte hmusita endawng mai lo-in Mizo hnam chawisan hi a ni. Hei bak hnam kan nei lo, keimahni vangin kan hnunga lo kal zelte’n Mizo nih nuam an rawn tih ve chuan kan hlawhtling a tih theih ang….

Pathianin min siam danah hian lawm nachang hria ila, talent min oekte hi tipung ang u, chu chu a ni mai lo maw Nationalism chu?

ENGANGIN CHANGKANGIN HAUSA MAH LA, MIZO I NI THO THO, I HNAM HI THEIHNGHILH LUL SUH

Mizo: PRISM hi i lo hmelhriat ve tawh em?


Ram leh hnam chhiatna bulpui corruption do tur hian mi tam tak an lo fehchhuak tawh ṭhin a, tam tak chu an in phun lungawi a, mi ṭhahnem fe chu an zuzi ral mai ṭhin, PRISM erawh a tir phat aṭanga vawiin thlengin a la ding mar. Kan ram leh hnam dinchhuahna tura hmalatu pawimawh tak a ni…

DIN KUM
Sorkar hmalâkna mipui tâna hriat theihna tur Dân thar ‘Right to Information Act, 2005’ hman ṭangkai a nih theihna’n leh Mizoram hmasawnna hnathawh te tha taka a kal theih nana hma la turin PRISM hi August 1, 2006-a din a ni a. November 19, 2007 khân Mizoram sorkar-ah register a ni a. A Registration No. chu MSR 96 a ni.

HMING PHUAH
PRISM hi a hmingpum chu ‘Peoples’ Right to Information and Development Implementing Society of Mizoram’ a ni a. ‘Mizorama Right to Information Act leh hmasâwnna hnathawh tihhlawhtlinna’na mipui thawhhona pâwl’ tihna a ni a. A hming phuah dâwn hian a lamtawi hi neih hmasak a ni a. Science hmanraw chi khat prism hming châwia a hming hi phuah a ni.

NGAIHDAN
PRISM ngaihdânah chuan, “Sorkar hi mipui ta, mipui tân liau liaua ding leh engtiklai pawha mipui that nâna hmalatu a ni a. Sorkarin mipui tâna ruahmanna a siamte hi tihhlawhtlin chu nise kan ram hi khawvela ram awhawm ber leh changkâng berte zing ami ni tawh tur a ni a; mahse, tûna kan awmdan chu heti mai hi a ni si a. Hei hi a chhan chu mi tuten emaw mipui leh ram tâna sorkar hmalâk tur an lo tihchingpen thin vang a ni. Tûn atang hian sorkar hmalâkna hi tluang takin kal se kum 20 lo awm leh turah chuan ram awhawm leh chen nuam berte zingah a awm thei ang tih hi kan ring tlat a. Chuvang chuan sorkar hmalâkna tichingpen thintute hi kan zavaia tân, mipuiin a huhova do rawn a tul a ni,” an ti a, PRISM hi an din ta a ni.

Prism hi voluntary organization a ni a. Sorkar atangin ṭanpuina an dawng ngai lo tluk a ni a. Sum leh paia kan innghahna ber chu anmahni- member te, Advisory Board member te leh Board of Invities member te pawisa thawhkhawm a ni a. March 2010 thleng khan, Branch leh organ dang a awm tehchiam loh avangin, hruaitu leh member te hi thla tina thawhkhawm tur zat kan intuk a, chumi sum hmang chuan kan inenkawl a.

HMALAKNA
An hmalakna hi hlawm 7 – ah te an ṭhen hrang a
1) Anti-Corruption,
2) Economic Reform,
3) Election Watch,
4) Mizoram Watch,
5) Monitoring & Evaluation,
6) Public Education, leh
7) RTI Implementation

Social Audits vawi 13 lo nei tawhin 8 PILs, 51 FIRs leh 47 Complaints (289 persons are proved as corrupt) te an lo thehlut tawh...  PRISM hi i lo hmelhriat ve tawh em?

Ram leh hnam chhiatna bulpui corruption do tur hian mi tam tak an lo fehchhuak tawh ṭhin a, tam tak chu an in phun lungawi a, mi ṭhahnem fe chu an zuzi ral mai ṭhin, PRISM erawh a tir phat aṭanga vawiin thlengin a la ding mar. Kan ram leh hnam dinchhuahna tura hmalatu pawimawh tak a ni…

DIN KUM
Sorkar hmalâkna mipui tâna hriat theihna tur Dân thar ‘Right to Information Act, 2005’ hman ṭangkai a nih theihna’n leh Mizoram hmasawnna hnathawh te tha taka a kal theih nana hma la turin PRISM hi August 1, 2006-a din a ni a. November 19, 2007 khân Mizoram sorkar-ah register a ni a. A Registration No. chu MSR 96 a ni.

HMING PHUAH
PRISM hi a hmingpum chu ‘Peoples’ Right to Information and Development Implementing Society of Mizoram’ a ni a. ‘Mizorama Right to Information Act leh hmasâwnna hnathawh tihhlawhtlinna’na mipui thawhhona pâwl’ tihna a ni a. A hming phuah dâwn hian a lamtawi hi neih hmasak a ni a. Science hmanraw chi khat prism hming châwia a hming hi phuah a ni.

NGAIHDAN
PRISM ngaihdânah chuan, “Sorkar hi mipui ta, mipui tân liau liaua ding leh engtiklai pawha mipui that nâna hmalatu a ni a. Sorkarin mipui tâna ruahmanna a siamte hi tihhlawhtlin chu nise kan ram hi khawvela ram awhawm ber leh changkâng berte zing ami ni tawh tur a ni a; mahse, tûna kan awmdan chu heti mai hi a ni si a. Hei hi a chhan chu mi tuten emaw mipui leh ram tâna sorkar hmalâk tur an lo tihchingpen thin vang a ni. Tûn atang hian sorkar hmalâkna hi tluang takin kal se kum 20 lo awm leh turah chuan ram awhawm leh chen nuam berte zingah a awm thei ang tih hi kan ring tlat a. Chuvang chuan sorkar hmalâkna tichingpen thintute hi kan zavaia tân, mipuiin a huhova do rawn a tul a ni,” an ti a, PRISM hi an din ta a ni.

Prism hi voluntary organization a ni a. Sorkar atangin ṭanpuina an dawng ngai lo tluk a ni a. Sum leh paia kan innghahna ber chu anmahni- member te, Advisory Board member te leh Board of Invities member te pawisa thawhkhawm a ni a. March 2010 thleng khan, Branch leh organ dang a awm tehchiam loh avangin, hruaitu leh member te hi thla tina thawhkhawm tur zat kan intuk a, chumi sum hmang chuan kan inenkawl a.

HMALAKNA
An hmalakna hi hlawm 7 – ah te an ṭhen hrang a
1) Anti-Corruption,
2) Economic Reform,
3) Election Watch,
4) Mizoram Watch,
5) Monitoring & Evaluation,
6) Public Education, leh
7) RTI Implementation

Social Audits vawi 13 lo nei tawhin 8 PILs, 51 FIRs leh 47 Complaints (289 persons are proved as corrupt) te an lo thehlut tawh... PRISM hmalakna vang liau liauin dik lo taka compensation hmuh tum 178 in an hmu lo va, mi chanai eiruk sak pek let 57 a awm tawh a, Dik lo taka sawrkar pawisa kawl man leh lakchhuah Rs. 500 Crores a awm tawh bakah Mipui sum kalral tur humhim zat hi Rs. 1,700 Crores aiin a tam tawh a ni.

Inthlanna-ah pawh heti ang hian hma an lo la tawh:
1. Mi corrupt te candidate an nih loh nana hma lak.
2. Self Declared Affidavit dik tak file anih theih nana hma lak.
3. Candidate Scrutiny-a inrawlh.

HEAD OFFICE ADDRESS:
PRISM, V – 27/C, Venghlui, Aizawl, Mizoram Pin – 796 001
Website : www.myprism.org
Email: prism.mizoram@gmail.com
Ph.: +91-389-2300375

MAIN CONTACT PERSON:
Mr. Vanlal Ruata,
President, PRISM
Email: ruatazopa@gmail.com
Mob.: 9863373928

Inthlanna-ah pawh heti ang hian hma an lo la tawh:
1. Mi corrupt te candidate an nih loh nana hma lak.
2. Self Declared Affidavit dik tak file anih theih nana hma lak.
3. Candidate Scrutiny-a inrawlh.

HEAD OFFICE ADDRESS:
PRISM, V – 27/C, Venghlui, Aizawl, Mizoram Pin – 796 001
Website : www.myprism.org
Email: prism.mizoram@gmail.com
Ph.: +91-389-2300375

MAIN CONTACT PERSON:
Mr. Vanlal Ruata,
President, PRISM
Email: ruatazopa@gmail.com
Mob.: 9863373928