Welcome to my dreams

CHIBAI

Thanks for visiting my page. Most of the writings are in Mizo (Lusei/Lushai/Duhlian) [a native language of Mizoram], but there are also some english postings written by me and my good friends. I do hope that they are of some value to you in your daily journey of life. You can check out all the writings from this link:

Contents (Thuziak awmte)

The postings are categorized into five labels, which can be seen at the end of each posting. If you want to get a view of all the postings labelled under that category, you can do so by clicking it at the particular label name. The labels are:

# English Articles
# Mizo thuziak (Lusei Articles)
#Other Language Articles ((Hindi/ Bengali/ Mizo: Hmar/Paite/ Kuki/ Lai/ Mara)
#Informative (Hriat Zauna)
#Mind Bogglers (Ngaihtuah peih te tan)
#Songs (Hla)/ Poems (Chang)/ Quotations (Thusawi)/ Skit

Ka page-a i rawn len luh ve avangin ka lâwm e; sâp awng leh mizo awnga kei leh ka thiante thuziak bakah thil tangkai tur nia ka hriat te ka târ chhuak ve nual a, midangte tâna thil hlâwkthlak tak a nih hi ka thil duh leh thlahlel ber a ni. Thuziakte chu he link aang hian i en thei ang:

Contents (Thuziak awmte)


Kan ram leh hnam tluchhe mêk hi ka vei ber mai a ni a. Politician tha leh fel te chu an awm nual ang, mahse kan political system hi a corrrupt tawh a, mi pahnih khat thatin awmzia a awm lo, a system tawp hi thlak a ngai a ni. halai, ram leh hnam hmangaih tak tak te hi infawmkhawma bloodless revolution siam a hun ta. Kawng lehlamah kan politician te hi dem ngawt theih pawh an ni lo... Ram leh hnam hi hmangaih hi a ul a, i lo hmangaih ve a nih chuan an dinhmuna ding thei turin i inpeih em ka unau?? I ramin a ko che... Ram hruaitute puih theihnaah puih an ngai, puih theihloh chinah tih tur neia kan inhriat chuan ti ang u...

Pu Keivom pawhin tihian a sawi hial a: Ram le hnam ta dinga tu am a na martar chang: lu latu am a lu lak? Pawlitiks khawvela chu, voisuna chawimawia um kha a zingah khaihlumin a um thei a, voisuna tuolthattu Barabbas kha suolna nei lo Isu aiin insuo a ni daih thei bok. Voisuna “hossana’ tia lawm luttu rawl kha a tukah ‘Kraws-ah hemde rawh’ tiin a’n thlak thut thei. Voisuna martar chang kha a tukah tuolthattua puong a ni thei. Voisuna hel hmang le tuolthattua ngai kha a zingah zalenna suolsuoktu, hnampa a hung ni thei bok. Chu ngirhmun tar langna, Robert Browning hla phuok, College kan kai laia kan inchuk ‘The Patriot’ châng tawpna tlar hmasa tak “Thus I entered and thus I go!” ti lai tak khah kha ka zuk hriet suok vang vang chu tie! Ngaituo a suksei ngei.

Ram leh hnam tân enge tih theih i neih ??
[Zoram/Zogam ( not only Mizoram, but a 'Greater Mizoram', the land of the Zos, Zofate chenna ram zawng zawng) thar i siam ang aw...

Zofa - Doesn't matter if you are a resident of Mizoram or if you are a half-blood, as long as a drop of Zo blood flows through your veins... you are my brothers and sisters...

"Lung lungrual zain aw,
Ram kanhnam duhdaw in maw?
Tlangkhatin tlangdang thliar dan lo;
Hnamkhat le hnamkhat cawimawi in,
Zo nunmawi lungrual tein,
Sumtual run rem tlang uh si.
"


Mizoram mi ni loin thlahpawlh pawh ni la... Zothisenin a bual chhung che chuan thlahtu thuhmun kan ni e ka unau..

Zofate hi kan inzarpharh zau ve tawh a, Khawthlang ram changkang deuh zawka awm te phei hi chuan min rawn la hre ve thin angem aw ka ti fo thin. Mahse khawiah pawh awmin enganga mi hlawhtling niin kan ram leh hnam hi ngai loin inhre mah ila kan thisen zunzamah Zothisen a luang tlat si avangin tunge kan nih hi i theihnghilh lo ang u.

"Aw i pianna zolei gam, Etlawm sa'ng e,

Aw a etlawmsa zuun lai leng;

Paakbang in hong lun diing a, Tul lou diing hi,

Aw a etlawmsate giabang zuun lai ni."

Ram tana martyr te hming a dai tawh dawn si lo a, hangtharte chakna petu an ni zawk ang.


"Ram le hnam ta dinga mi tlawmngai hai le
Hringna chen lo inhlantuhai leiin,
Ei hnamin par ang vul ni la nei ngei a ta,
An sakhming thangthar lai mawi zuol a tih.
"

A tawp ber atan, kan rinna tifamkimtu, chung Pathian nung pakhat dik tak kan neih hi hre rengin kan nitin (minute tin) hun i hmang hin ang u. Sualna kan nei theuh e; mahse hat tum mi chuan hma a sawn a ni tih hre thar leh bawk ila.

"Engtiknge Sappui nun ngai lo rengin,
ka nghakhlel, kan lenna hun tur chu...."

Samuel Lalrozama Hmar (Sammy)

s/o Dr.Thangchungnunga

sammywalker@rediffmail.com

sammylrza@gmail.com

ace_of_samz@yahoo.co.in

Mob: +91-9886447684

+91-9612732554


Saturday, May 29, 2010

Mizo: KRISTIANNA

‘Kristianna’ han tih chuan mi tam zawkte ngaihdanah chuan ‘Krista zuitute’ tih hi a lo lang nghal mai awm e. Ni e, a dik a ni, Krista zuitute chu Kristian kan ni reng a ni, kan Sakhaw hming pawh ‘Kristian’ tih a nih hi. Mahse, heti zawng hian ka’n sawi teh ang, sawi an awm tawh leh tawh loh chu ka hre lo a, keimah a a lo lan dan ni miau hek.

Ka rilruah chuan hetiang hian tehkhinna nen a rawn lang a. Entirnan : India ram a awmte chu ‘Indian’ kan ti a, chutiang zelin, Australia ram a awmte chu ‘Australian’ kan ti bawk a ni. Chutiang bawk chuan Krista a awmte chu ‘Kristian’ an ni. Chuvangin, Kristian nih dawn chuan Krista a awm a ngai a nih chu.

‘Indian’ tih chu India ram a awmte ni satliah mai lo, India khua leh tui nihna neite tan a, hming pakhat an put tlan a ni. Chutiang bawk chuan, ‘Kristian’ tih pawh chu Krista a awm zawng zawng te tan a hming pakhat (Ropui tak) kan put tlan a ni a. A ropui hle mai. Mahse, India khua leh tui te chu thil tih ngei ngei tur mawhphurna pek vek an ni tlat ! Chu mawhphurna chu engnge ni ta le ? E le, an ram ‘India’ ropuina tur leh thatna tur in an theihtawp an chhuah tur a ni. Hei hi chu an duh emaw duh lo emaw, a tuk a tuk an ni tlat, hnial theih a ni tlat lo. Hetiang deuh bawk hian, Kristian kan nih hian ‘Kristian’ tih hming put ve satliah mai hi a ni lo a, kan awmna, kan hming put chhan ‘Krista’ tan a kan theihtawp chhuah hi kan tih makmawh a ni a.

Chuvangin, Kristian chhungkua atanga piang a, seilian ka nih avang maiin Kristian ni tan ka ni lo a, Gospel Camping atanga ka chhuah ni atanga Kristian ni ta lah ka ni hek lo. Kristian ka nih tanna zawk chu, ka pian hma in a ni tlat. Engtin maw?  Mihringte’n anmahni theihna hmang a Pa lung an tih awi zawh tawh loh avangin, Krista chuan hrehawm tam tak tuar in leh kawng bum boh tak tak zawh chhuak in keini ho min tlan chhuahna leh Pa lung awi na tur chu Kalvari tlang ah Kraws ler ah a lo hlen chhuak a. Tichuan, a hnuah chuan Amah zuitute chu ‘Antiokei’ khua ah khan ‘Kristian’ ti a koh tan an lo ni ta a ni. Kha ta tang khan vawiin ni thleng hian ‘Kristian’ tih hming chu kan lo pu hlen ta a ni.

A tawp ber atan chuan, hei hi i hre tlang theuh ang u. Kan hming put chhan ‘Krista’ hi a ropui em avang hian Ama duhzawng ang a awm turin englai pawhin i tawngtai thin ang u. Tin, in tawngtai pui te hi thil tangkai tak a ni asin. ‘Kristian ‘ kan nih theihna chhan chu Amah a kan awm chauh in a ni. Krista a awmte chu thil tha ti tur atan a siam kan ni si a, “Thil tha ti atan Krista Isua ah chuan siama awmin ama kut chhuak kan ni si a; chu thil tha tih chu kan awmna turin Pathianin a buatsaih lawk a ni.”  -  Phillipi 2:10.

Thil lo tisual tawh pawh kan ni mai thei e. Mahse, inchhirna tak tak nen a a hnen lam kan pan leh chuan Anin min lo la ngaidam duh a ni. Amaherawhchu, hei hi hria ila, Pathian hi khawngaihna a khat a nih rual in, A pawisawi erawh chuan mihring tawrh zawh chi a ni lo reng reng.

                            “Hawh u, sawichhiat kan nih tawh loh nan,
                                I DIN THAR LEH ANG U.”    

[He thuziak tha tak mai ka thian tha tak LALHRUAITLUANGA HMAR (Vala)-in 27th April 2004-a BCA student a nih laia a ziah a ni a, Bangaloe Mizo official newspaper editor ka nih laiin (November 2009) ka chhuah a ni. Kristian dik tak i nih ve leh ve loh han infiah teh le ka unau - Samuel Lalrozâma Hmar]

Mizo: FINNA (A philosophical approach)

Tlai khat chu engmah ti lova awm mai mai aiah tiin mî article chi hrang hrang ka lâwrkhawmna file hawngin ka kêu lâwr vel mai mai a. Chutia ka`n keu lawrna velah chuan Communism theory vawrhchhuaktu lâr tak Karl Marx`an he - `Communism Theory` vawrhchhuak tura a lehkhabu siam pahnih - ‘Das Kapital’ leh ‘Communist Manifesto’ a sawifiahna thu chu ka zuk hmuchhuak hlawl mai a. Chu chuan chawplehchilhin ngaihtuahna nasa tak min neih tîr nghal a, he a theory vawrhchhuah hi khawvel chuan a hnualsuat mêkin, ram tam tak an tlakchhiatphah chu a ni si a, heti chung hian mifing tiin kan la chawimawi cheu dâwn nge, ngaihtuahna âtthlak tak vawrhchhuaktu mi mâwl tiin kan dem zawk dawn tih zawhna chu ka rilruah a thi thei tawh lo a ni.

Greek miril hmasa Socrates-a chuan – ‘Mihring finna (human wisdom) chu mahni inhriatlohna (ignorance) pawmngamna (recognition) atangin a intan a, mahni nun inbihchiang lo chu nung tlak (worth) a ni lo. Chhungril nun tha (ethical value) chauh hi engkima laktlak awmchhun a ni’, a ti a ni. A sawi zelnaah chuan chhungril nun tha dik tak chu ‘Hriatna’ (Knowledge) nen thuhmun a ni a; chhungril nun tha lo leh suahsualna hi mawlna, Hriatna tlakchham vang emaw Finnain a tihfuh loh emaw rahah a puh bawk a ni. Socrates-a chuan miin a chhungril nun a châwm lenna zel tur chuan miin a thil tih reng reng chu awmze nei, thatna tluantling nei tur chiin a ti thin tur a ni a. Chutianga thil a chhut ngun chuan a chhungril lam nun chu a chawm lianin, a duata a enkawl tha tihna a ang a. Miin chutianga a tihfo chuan mifing (Philosopher) an lo ni chho mai dawn a ni, a ti a ni.

Indian Philosopher ropui Swami Vivekananda chuan Finna (Wisdom) chu ‘Realisation of the self’ (Mahni inhriatchianna) ah a intan a ti a, Socrates-a ngaihdan nen pawh a inzul hle a ni. Amaherawhchu, danglamna tlem an neih chu Socrates-a chuan mahni mihring thatna a dah pawimawh lain, Vivekananda ve thung chuan mahni tlin lohna hre chunga Pathian hnena intlukluh pumhlumna lampang a hawi lek lek a, sakhuana rawng a kai lek lek a ni.

Bible-a kan hmuh dan chuan Israel lal ropui Lal Soloman-a chuan ‘Lalpa tih’ (Fear of god) hi Finna bul a ti ve thung a. Chutiang bawkin Bible chang tam taka kan hmuh angin an thlarau chan tur ngaihtuah lêk lo a he khawvel thila inchhek muk thinte chu Lalpa ngaihah chuan mi mâwl berte an ni a; khawvel sânna lungkham lo a hmuhsitna leh nuihzatna kârah pawh chhel taka tuar hram hram thintute chu mifing an ni zâwk a ni. Socrates-a hnungzuitu lar tak Plato chuan, “Knowledge is wisdom, wisdom is knowledge” tiin Finna nei tur chuan Hriatna kan neih phawt a ngai a, Hriatna kan neih chuan mifing kan ni mai, tiin thuk tak, tawi tak siin a lo hrilhfiah a. Greek mifing dang Cusanus chuan Finna (Wisdom) hrilhfiahna’n ‘docta ignorantia’ tih tawngkam a hmang a. A awmzia chu - `Pathian hmaa mitê ber kan nihzia pawmngamna` hi a ni kan ti thei awm e. British Philosopher ropui Bertrand Russell ve thung chuan, “ Finna chu kan thil zir leh mi thiamzawkte ngaihdan chi hrang hrang kan lakkual hnua, kan rilrua châmbâng la awm hi a ni” a ti ve thung a. A ngaihdan zau zelah chuan kan thil zir tam takte chu kan lo hrehreng thei loin theihnghilh tam tak kan nei a; mahse kan thil zir tawh atanga kan hriat, kan theihnghilh theih tawh miah lo, kan rilru chhungila awm reng thin hi Finna tak chu a ni a ti a, tu emawni ina Education a hrilhfiah dan pawh a ang hlein ka hria.

Kan tunlai khawvel context hi han thlir ila, eng ang mi hi nge mifing kan tih ve le? Hrilhfiahtu hmasate anga mahni diklohna pawm ngamtu nge, Plato ngaihdan anga Hriatna ngah mi te hi? Ka zirchian ve naa mifing kan tehna ber nia ka hriat chu - A hun leh a hmun a zira insiamrem thiam mi, a thli tlehna pianga thle tawn thei mi, principle nei lem lo pawh kan ti thei ang. Chutiang mi chu mi nawlpui ina mifinga kan ngaihte chu niin ka hria a, a thelh thui viau pawh ka ring lem lo. Tehkhin thu hmangin hetiang hian han ti ta ila –

`Khawtlangah dikna lanchhuahtir duh vangin miin a inrawlhna tur ni hauh loah inrawlh buaiin amahah buaina tam taka awm phah ta se; mahse chu a buaina avang chuan khawtlangah dikna lo parchhuah phah ta si se, chu pa inhambuaina chu âtthlak kan tihsak dâwn nge, mifing tiin fak kan hlawh tir zawk dawn`. Chu lo lehah pawh - `Khawtlang leh kohhran hruaituah han inchan ta ila, mi tam zawkte ngaihdan tawmpui thei tur zawng ti a, mahnia principle fel tak nei lem loa mi zawng zawng tih lâwm tumtute hi nge mifinga kan chhiar ang a; Kawng dik zawka an kal theihna a nih chuan tia, mi sawisel pawh hlau zo loa, huaisen taka mahni ngaihdan kaltlangpui thin zawk tute hi?`

A khawi hi nge leadership quality nei tha zawk kan tih tih pawh hi i han chhut tel nghal teh ang le. Chuti lo zawng pawn - `Mi lehkha zir sâng satliah, midangte nuna buai ve vak loa, mahni that thata thaa mi pawisawi vak lem hlei loa, mi duh ang duhpui ve thei mai tute hi mi mifing kan tih` tihpawh hi i han inzawt tel chhin bawk teh ang aw? Thu leh hla khawvela thangchhuahtu hlawhtling W.J. Longfellow chuan, “ He khawvelah hian pa dar ben ringawt mai ni loin, pa biak râwn nih tum zawk ang che” tiin lei mihringte min chah lawm lawm a.

A ni taka, he khawvelah hian kan piang nawn tawh dawn loa, he kan nun hlu tak hi kan thlanlung a tlukbo rual ruala thamral mai tur a nih zawngin a uiawm hle ang le. Khawvelin ‘Father of Communism’ nihna (title) an pek rawn Karl Marx chu a chanchinbu ‘Rhenish Zetung’ tiha a article khermei tak avangin a khua leh tui nihna a chân phah hial a. Chutiang bawkin kan hnampa Mahatma Gandhi ngaihdan zamna hnar ber kum zabi 18 lai vela Philosopher lar tak Sir Henry David Thoreau chuan dikna a lanchhuahtir duh avangin sawrkar lakah chhiah a pe duh lo a, rei tak tihduhdah tuarin jail a tan phah hial a ni tih pawh history bu kan chhiar chuan kan hre thei a. Heng mi pahnihina dikna an duh vanga an tawrhna chhan hi âtthlak kan tihsak dâwn nge, mifing tiin chawimawina nopui kan dawm tir hial zawk dawn? Thuziaktu lar Bill Cosby-in, “Hlawhtlinna chahbi hi enge a nih ka hre lo, mahse hlawhchhamna chahbi chu mi zawng zawng tihlawm tum hi a ni tih ka hria” a lo tih ang hian hlawhtlinna rahbi rap tur chuan mi zawng zawng tihlawm sên a ni lo a. Chuvangin, midangte tihlawm ringawt tum lo a, an vawikhat thu phuhchhuah emaw, an vawikhat thuziah pawhina hmuntin a nghawr chhuak a, rampum inhnialna a tling a ni an tih theih hial tur khawpa ngaihtuahna vawrhchhuak thei tute hi mifing nihna (title) pek nachang kan hriat a tul tawh viau lo maw?

Irish ziaktu ropui George Bernard Shaw chuan, “The biggest compliment you can pay an author is to burn his books” a lo ti daih tawh si a. Finna lama thang lo chhuah hmasa Titus Maccius Plautus (254 BC - 184 BC) chuan, “A wise man can see more from the bottom of a well than a fool can from a mountain top” tiin kan Lalpa Isua Krista pian hma daih tawh khan a lo tlangaupui tawh a. A ni taka, mifingte hlutna hi khawvel awm tirh atanga tun thleng mai hian a la lem chuang lo reng reng a. Isua pian hma daih tawh a Greek miril Plato-a`n, “Philosopher must be king and king must be philosopher” a lo tih daih tawh angin tun thlenga sawrkar zawng zawngin an la mamawh ber chu ngaihtuahna ril leh thûk pai mi, philosopher (mifing) te hi an la ni reng a, chung mifing chher chhuak tur chuan a tehna tehfung (Criteria) pawh hi mipuite hian kan chîk ngun a ngai hle dawn a ni. Nangin eng ang mite hi nge mifing tia i lo koh ve thin le?. Ngaihdan i han thawh tlang hlawm teh ang u hmiang…

[He finna thuziak tha tak mai hi ka Bangalore thianpa, K. REMRUATFELA, K.L.E. Law College-a zirlai ziah a ni a; Bangalore mizo Weekly official newspaper BMA AW (Vol. XVII Issue No.4. Dated: APRIL18, 2010)-a chhuah a ni. Nangin eng ang mi hi nge fing i tih ve le ka unau? - Samuel Lalrozâma Hmar]