Mizo: DUHAISÂM

“Vawi sawmsarih ka sawi tawh a, ka sawi leh pek ang,” ka ti leh pek \hin ang ngai rawh u: “He khawvela thil thleng te hi kan ruahman theih loh a tam zawk a, kan duhthusama thleng lo hi tam zawk a ni bawk; chuvangchuan Khawvel mûm chhungah hian jail tâng ang mai kan nih avangin thil thleng tur te hi kan duhthusama thlentir tum loin, chu’ng thil thleng te chu kan duh thu anga her rem thiam hi kan zir zawk tur a ni,” tih mai tê hi, ka han hrilh nghek a nih kha, mi tu tute emaw hnenah.

|hâl Favâng lai ni ta se, tlai khawthiang tak maiah, ni tla tur êng no riai mai karah chuan mahni hnuai deuh chiaha kan dah nen lên chhuah lo tum ta ila; ruahpui vânawn rawn sur ta thut mai se, a hmaa ni engemawzat ro tawh siin; enge kan dawnsawn dan tur ni ve dawn le ka unau? Thinrim lutukin huh chung chuan kan kal lui dawn a mi ni ang? Kan thil duan lawk zawng zawng te chu engmah lo maiah a chang zo ta si a. Hmangaihna huh tak mai kan va hlan lui hrâm dawn nge, mobile phone kan neih chuan kan thil tum te chu kan \hulh ta hrih a ni tih kan va hrilh ang le? Engpawh ni se kan thinrimin kan lungnilo hle ang tih a chiang. Tu nge kan dem dawn le? Anih loh leh kan duh ber maiin, hmangaih ve viau nia kan hriat laiin, min ban ta thut mai se!! A rilru thlâk tir thei kan ni em ni? Tu nge kan dem dawn le!! “Khuanu remruat dan hi hriatthiam a va har ve,” ti chung zelin duhthlanna engemaw chu kan siam a ngai ta si a lo ni dawn.

Chuti ang deuh chuan kan nu leh pate, kan pian hun leh ni leh thla te kan thlang thei lo a; kan chhungkaw dinhmun lah kan ruat lawk thei hek lo pian hma chuan; nu leh pate’n min boral san dawn a nih pawhin nunna chungah thu kan nei si lo. Amaherawhchu hun lo la kal turah erawh chuan kan thu ve na lai a awm khawp mai, thil thlâkdanglam theih tam tak kan nei a ni. Kan chunga thil thlengah hian duh thlan theihna kan nei lo a, amaherawhchu, chû thil thleng lo hmachhawn danah erawh chuan mawhphurhna leh duhthlan theih dan kawng kan nei a ni.

Chhungkaw hausa taka piang chuan hringnun hrehawmna hre em em lem lo in puitlin a hawlh chhuak thei awm e, mahse rethei fa erawh chuan pian ringawt pawh pawi tih chang a nei fo maithei. Mahse, Pathianin chhan nei \heuhin a siam a ni lo’m ni thil re re hi? A ni tak e, mi suaksulate pawh hi ni \ha lo atân (Thuf 16: 4). Dinhmun inang lo chu sikul te an lo lut ho ngei anga, mi hausa fa thil neih leh chêt dan te chu a îtawm duh viau ang rairah fâ tan chuan. Amaherawhchu thil inang neih an nei, an dinhmun inthlâk thawk thei khawpa chak chu, chu chu Siamtuin duhthlanna min pek \heuh hi a ni. Chu chu mi zawng zawng kan intluktlânna leh kan hman thiam dan a zira inenhniam thei lo kan nihzia tilangtu a ni, tupawh mai hi.

Hausa fa kutah chuan sum leh pai tam tak a awm a, rilru nei taka chute ang sum te chu a hman \angkai chuan ram changkâng leh zirna rûn \ha zawkah thiamna tha zawk chhar turin a kalin thatna lamtluang zawha thil \ha thawh hna a bei \euh thei bawk; Entirna’n, sumdâwnna \hami \an te leh infiamna lama luh kawp te. Ram leh hnam tan pawh \angkai takin a sum chu a hmang thei; keini ram angah te chuan \halai te tana a \ha lama intihlimna hmun te siamin infiamna hmun \ha leh pawl (club) te a din hial thei a ni.  Chuti ni lo a hlimhlawpna lamah a sum chu dek ralin, ruihtheih thil nen khawvel tisa châkna rawngbawl ta se chuan a inhmuhchhuah hun (awm ngei turah ngai ila)-ah chuan inchhîrna rilru nen thil tam tak a lo hlauh tawh dawna, kan thlânmual chêp tawh takahte hian hmun chang tura thlah liam a lo \ul dawn hnai tawh hial maithei bawk a ni.

Chuti ang bawkin Rairahtea ianga nau berh chu, a rilrua awm tam ber chu midang te awhna leh mahni insitna a ni duh khawp ang.  Mahse chu chu kalsanin a dinhmun chu tumruhna siamsak tuah a chantir thei a ni. Chû a dinhmun ngei chuan hlawhtlinna lamtluang a zawh tir thei.  Midangte angin nei ve lo mahse taima takin a zirlai te zir a tum zawka, infiamna lamah pawh a phur fâla, a hnathawhnaah pawh a ber nih a tum tlat chuan khawvela mi hlawhtling ber leh awhawm berah a chuang chhuak thei tlat. India rama company lian berte zinga mi Reliance company, 1958-a dintu Dhirubani Ambani (Forbes billionaires list leh Sunday times-a top 50 businessmen in Asia a lang pha) pawh kha pawl sawm result a nghah laiin, a pa chak lo tak chuan hna a thawh theih tawh loh vangin a fapa chu zirlai bansana hna thawka chhungte kalsan turin a tir chhuak a nih kha. Bachelor degree te chu a tan chuan tawnmang mâwl maiah an chang zo ta (Source: Wikipedia). A rilru a na ve ang em le? Eng tak nge khatih lai khan a rilruah awm ang âw! I chanah han in dah ve teh. Mahse beidawng loin a bei a, tûn dinhmun hi an thleng ta a nih hi an chhungkua chuan. Keini ringtute phei chuan rinnaa dil hnawl ngai lo Pathian nung kan nei leh nghal, hlawhchham thei kan ni dawn em ni?  “Dil rawh u tichuan pêk in ni ang,” tih thutiam te kan nei bawk a ni lo’m ni kha? (Matt 7:7)

Chuti ang bawk chuan kan dinhmun leh kan chunga thil thleng mai bakah, kan thil hriat leh hmuh te hi kan hmang \angkai viau tur a ni. Sap ho in inspiration an tih hi hmu  mai ni loin, hmuh beiseiin kan suangtuahna mit hi i lên vel teh ang u. Tuna ka thil han ziah chhan pawh hi tunlaia internet-a social networking site lâr tak mai facebook an tiha ka \hianpa pakhat status-in min cho thar leh vangin remchangah ka la a, ka nun ka in enfiah leh a, midang pawhin engemaw an lo hriat belh theihna’n tiin ka han au chhuak leh a ni e. Tui kan tlâka kan thlahlel ber chu boruak thiang a nih ang hian hlawhtlinna hi chang ngei turin a beih tak taka beiin, tui a\anga inhamchhuah kan tum ang hian tun kan dinhmun a\ang hian, a aia \ha zawkah, inhai chhuah i tum teh ang u. Chuti ang deuh chuan keipawh ka naupan lai (ti ve mai ila), Lengpui Airport siam laiin tuiah kan tla a, ka unaute chu hleuh thiam vek an ni a, kei erawh ka thiam ve lo. Mahse nun tumin ka bei a, a mawng zuk thleng thuak mah ila ka inham chhuak ve a, min rawn kaichhuak thei hram. Khatih lai, hun reilo teah khan ka tui hleuh thiamlohna rilru vang khan hnual takin bei vak ta lem lo ila, “Ka thi dawn ta a nih hi,” tih rilru te lo pu hman ta hial ila, beiseina te lo bo hial hman se, ka chhuak kher ang em! Mi dawihzep leh zahpuiawm ber ka lo ni dawn a ni. Mahse inhamchhuakin a hnuah tui hleuh ka zir nghal a, tunah chuan tuiah chuan sangha ang hlauh ka ni ta (hial \ep mai). Khâ ka dinhmun khan min cho thar a, unaute ang maiin hleuh ve thiam turin ka bei ta a nih kha. Thil thar pakhat, \angkai tak, ka thiam belh ta hial.

Chuvangchuan fahrah chu min lo hmusit a ni thei, rethei fiamthuah chuan mi an nui duh lo pawh a ni thei, Tribal thusawi chu an nuihzat pawh a ni thei e; an duh duhin lo ti rawh se, “kei” a dawngsawngtu hi “ka pawimawh” a ni tih hi i hre thar leh ang u. Kawppui tura kan duh tak pawh an rem theih si loh chuan, kan tan ‘an rem loa midang \ha zawk an awm’-ah ngai thiam ngam ang u. Infiamna khawvela ka \uan ve pawhin Tribal thinlung ka pu duh lo a, mitmeng hnual leh chhuat melh rilru pu loin hnam dang karah \ha zawnga tlângnel ka zira, kum 21  ka nihin National body ah office bearer hial ka ni ve Pathian zarah. Zirna kawngah hnam dangte rilru hnehna ber nia ka hriat- thiamna sâng, chu neih tumin ka bei nasa a, college ah top three a lan zat zat chuan Tribal nihna hian rualpuite zahna a khûm thei lo tih ka hre chiang. Hei hi a ni, Zofate’n kan mamawh chu, huaisenna rilru diktak put hi. ‘Miin a chhe zawngin min thlîr dawn sa,’ tih rilru hi paihin (an duh leh min lo thlir mai mai rawh se), \ha zawnga min thlîr ngei theihna’n bei bawkin ram tiam lam chu i pan teh ang u khai. Niminah chuan engpawh thleng rawh se, vawiin hi kan ta a ni a, naktuk hi kan kutah a awm (Pathian zârah) tih hi hre nawn leh ila, kan awmna \heuh atang hian keimahni mai bakah kan nu leh pate, kan vêng leh khua, kan hnam leh ram hi chawimawi thei kan ni tih hi hre nawn leh ang u. 

Tirhkoh Paula pawhin “Hnung lama thil awmte chu theihnghilhin…ram tiam chin lam chu ka pan \alh \alh a ni (Phil 3:13-14),” a tih kha maw. Kan duhthlannain kan intizahawmin kan intikhawngaihthlâk chawp mai mai \hin zawk a lo ni fo, hun tamtakah hi chuan. Sazu hian zawhte hi engtikniah emaw hian han bum let tawp mai se, sazu a la ni tho tho. Mahse zawhte chuan sazu a thlîr dan a dang tawh hle ang chumi ni a\ang chuan, tih hi kan thupui ber lo ni tawh rawh se, chu ka ti chiah lo na a, thu pawimawh tak chu a ni ve e. “Pathian zarah huai takin kan ti ang: Ani chu min dotute rap bettu tûr a ni si a (Sam 60:12),” tih hi kan thupui pakhat lo ni fo rawh se.

[He thuziak hi ‘Bangalore Mizo Association’ official newspaper: BMA AW, Vol. XVI   Issue No.49,  Pathianni Tin Chhuak Chanchinbu, Date: 13^th March 2011- a tihchhuah a ni. Eng duhthu nge i han sam ve dawn le ka unau? - Samuel Lalrozama Hmar]